ΣΟΥΛΙ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ

ΚΟΥΓΚΙ

Δεν ήταν μόνο ένα χωριό. Ήταν μια ομοσπονδία πολλών χωριών (τεσσάρων στην αρχή και στη συνέχεια έφτασαν τα 120). Βρίσκεται ανάμεσα στα βουνά Τούρλια, Μούργκα και Ζαβρούχο. Στο λόφο της Κιάφας χτίστηκε φρούριο που σώζεται μέχρι σήμερα και στο φρούριο στο λόφο Κούγκι ο καλόγερος Σαμουήλ ανατίναξε μια εκκλησία πριν την καταλάβουν οι Τούρκοι, στις 16 Δεκεμβρίου 1803, και βρήκε μαρτυρικό θάνατο.

ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ ΣΑΜΟΥΗΛ

Οι Σουλιώτες έχτισαν αυτά τα χωριά μετά το 1600, όταν κατέφυγαν εκεί για να αποφύγουν την καταπίεση των Τούρκων. Ήταν άνθρωποι ανυπότακτοι και μαχητικοί. Έδιωξαν από τα γύρω χωριά τους Τούρκους και μετά επέβαλαν φόρο στους κατοίκους τους για να τους προστατεύουν. Στη συνέχεια έδιναν φόρο στους πασάδες των γύρω πόλεων για να μην τους ενοχλεί. Έτσι έγιναν κάτι σαν κλέφτες που ζούσαν όμως σε χωριά και έφτιαξαν μια αυτόνομη ομοσπονδία που ονομάστηκε Σούλι και τα χωριά που προστάτευαν ονομάστηκαν Παρασούλι. Τον 18ο αιώνα οι πασάδες από το Δέλβινο, τα Ιωάννινα την Άρτα και την Πρέβεζα προσπάθησαν να υποτάξουν τους Σουλιώτες οχτώ φορές, χωρίς αποτέλεσμα. Οι αποφασιστικοί πόλεμοι έγιναν από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων το 1792 και το 1803. Ο Αλή Πασάς έχτισε φρούρια γύρω από τα χωριά του Σουλίου και πολιόρκησε τους γενναίους Σουλιώτες. Οι κάτοικοι του Σουλίου αμύνθηκαν, αλλά η πείνα τούς ανάγκασε να συνθηκολογήσουν. Ο Αλή Πασάς τούς επέτρεψε να φύγουν μαζί με τα όπλα και τα υπάρχοντά τους. Έφυγαν τρεις φάλαγγες. Η πρώτη κατάφερε να φτάσει στην Κέρκυρα.

ΚΙΑΦΑ

Τη δεύτερη φάλαγγα τη χτύπησαν οι Τούρκοι και όταν οι Σουλιώτες έχασαν τη μάχη, 60 Σουλιώτισσες έπεσαν στον γκρεμό από το Ζάλογγο. Το δημοτικό τραγούδι "'Εχετε γεια βρυσούλες" τραγουδήθηκε γι'αυτό το περιστατικό.

ΖΑΛΟΓΓΟ

Η τρίτη φάλαγγα χτυπήθηκε πάλι από τους Τούρκους και όταν χάθηκε η μάχη 200 Σουλιώτισσες έπεσαν στον γκρεμό του Σέλτσου.
Οι Σουλιώτες έγινα θρύλοι για τη μαχητικότητά τους από πολύ μικρή ηλικία. Οι φάρες Μποτσαραίων, Τζαβελαίων, Ζερβαίων, Ζορμπαίων, Αντωνοπουλαίων και άλλες γέννησαν ήρωες της Επανάστασης του '21.
Το Σούλι ήταν ο προάγγελος της Επανάστασης. Οι μαχητές του πολέμησαν με το στρατό του  Ναπολέοντα, με τους Άγγλους και με τους Ιταλούς, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης στο Μεσολόγγι και σε άλλα μέρη.